گردشگری بدون برنامه در مرنجاب !!


مینو حسنی اصفهانی (درباره)
آذر 1389
 

این روزها نام مرنجاب برای همه طبیعت گردان و سفردوستان بسیار آشناست.یک مقصد کویری نزدیک به پایتخت که سر زدن به آن نه وقت زیادی می طلبد ونه هزینه زیاد. کافیست که یک پنجشنبه پاییزی تصمیم بگیری که شب را زیر آسمان پر ستاره در گوشه ای ازدشت کویر ایران بخوابی. جائیکه اتفاقا هم جاده دسترسی مناسبی دارد وهم امکانات تقریبا خوب مثل آب آشامیدنی، توالت و درصورت لزوم سر پناهی بنام کاروانسرای عباسی. اما سوال اینجاست که برای تبدیل شدن مرنجاب به یک مقصد گردشگری طبیعی چقدرمطالعه شده و آیا هیچ برنامه ریزی برای روند رشد این مقصد وجود داشته است ؟؟

ده سال قبل کمتر کسی نام مرنجاب را شنیده بود و اصولا می دانست که مرنجاب کجاست، در نتیجه همه چیز بخوبی پیش می رفت.محلی ها شتر های خود را برای نوشیدن آب به چشمه نزدیک کاروانسرا می آوردند و خود در پناه سایه درختان کویری استراحت می کردند. رمل های (تپه های شن ها روان) پانخورده به رقص آرام خود با باد مشغول بودند، وکسی هندسه منظم پلی گون های دریاچه نمک را لگد نمی کرد و تکه ای را با خود به یادگار به خانه نمی برد، و هیچ کس اعتقادات مردم محلی را نسبت به چاه دستکن به سخره نمی گرفت و بلند بلند نمی خندید، وازهمه مهم تر پهنای با شکوه و اسرارآمیز کویر حجم عظیمی از بطری ها و شیشه های خالی نوشابه ها، پوست چیپس و پفک، ظروف یکبار مصرف غذا، انواع پلاستیک و...لکه دار نشده بود!!!

اما تمام این تغییرات در طی کمتر ده سال در منطقه کویری مرنجاب اتفاق افتاد .یعنی دقیقا اندکی پس از اینکه مرنجاب به عنوان یک نقطه زیبا و بکر گردشگری به آژانس ها و راهنمایان تور معرفی شد و گردشگران راه دسترسی به کاروانسرا را یاد گرفتند. برخلاف آنچه که امروزه از صنعت گردشگری انتظار می رود ،جریان رفت و آمد گروه ها و تورهای مختلف که عمدتا از استان های تهران و اصفهان هستند در کمتر از یک دهه ظاهرو بی شک زوایای پنهان مرنجاب را بسیارتحت تاثیر قرارداده و تخریب کرده است.

کافیست آخر هفته سری به مرنجاب بزنید. آنچه دروهله اول برایتان جلب توجه میکند جمعیت گردشگر خارج از ظرفیت تحمل مرنجاب است.جمعیتی که حق خود می داند هرطور که دوست دارد رفتارو سروصدا کند (مهم نیست چه ساعتی از شبانه روز است!!) و سکوت را که مهم ترین جذابیت کویریست بشکند، چادرهای خود را هر جا که بخواهد (بدون در نظر داشتن اصول امنیتی برای خودشان و نکات حفاظتی برای طبیعت) برپا کند و دست آخر هم زباله های خود را بگذارد و برود تا دست باد آنها را به هر جای کویر برساند. این گوشه ایست از وضعیت گردشگری در سایت کویری مرنجاب !!

قبل ازمعرفی یک سایت به عموم مردم و گشودن درب های آن بروی گردشگر باید مطالعات ، برنامه ریزی و پیش بینی های لازم انجام شده باشد و درحین بهره بردای از سایت نیز لازم است که از علوم مدیریتی استفاده شده و ارزیابی های چند جانبه صورت گیرد. مرنجاب نمونه ای از چند صد سایت گردشگری طبیعی ماست، که درمراحل بهره برداری و توسعه آن چیزی بنام برنامه ریزی گردشگری وجود نداشته و اگرهم داشته اجرای آن بی شک موفقیت آمیز نبوده !!  همان کاشفانی که به اصطلاح بهشت گمشده مرنجاب و یا نقاط مشابهه را کشف کردند و در بوق و کرنا، گرای  آن را به جامعه به ظاهر طبیعت دوست ایرانی دادند اولین و مهم ترین قدم اشتباه را برداشتند. چرا که ایجاد زیرساخت های مادی در منطقه و فرهنگی در ذهن جوامع میهمان و میزبان باید قبل ازشناساندن جاذبه و ورود گردشگر به سایت صورت گیرد. تا به حال کسی پرسیده که سیستم دفع فاضلاب در دل کویر چگونه است ویا اینکه آیا زباله های پراکنده در بیابان جمع آوری واصولا چگونه و کجا دفع می شوند؟؟ با این روند عمر سایت مرنجاب و جذابیت آن برای گردشگران تا چند سال آینده خواهد بود ؟متاسفانه این جریان مخرب همچنان ادامه دارد. یعنی بدون در نظر داشتن اهداف مشخصی، سایت های بکر را معرفی می کنیم و از آنها تنگه واشی دیگر می سازیم. اما جلو ضرر را از هر جا بشود گرفت منفعت است.

بهره گیری از کارشناسان محیط زیست و گردشگری و برنامه ریزی قبل از ورود گردشگر و از همه مهم تر تعیین کردن مدیریتی لایق و متخصص برای هر سایت از اصلی ترین اقدامات است.گردشگری در ایران باید هر چه زودتر در قالب علمی و کارشناسی قرار گیرد تا بتوان از تخریب هر چه بیشترمرنجاب ها جلوگیری کرد. تجارب تلخ بعضی کشورهای دیگر و از دست رفتن منابع گردشگری آنها برای همیشه زنگ خطریست برای ما که تازه ابتدای راه این صنعت هستیم.