کدهای اخلاقی در صنعت گردشگری

| پرينت |

tourism ethics

نگارنده: ابتهال زندی

کارشناس ارشد مدیریت گردشگری، گرایش بازاریابی

مقدمه:

گردشگري يكي از مهمترين فعاليت‌هاي اقتصادي در دنيا است، و مانند هر فعاليت دیگری دارای آثار مثبت و منفی بسياري است كه به منظور تداوم حیات خود ناچار است آثار منفی را به حداقل و آثار مثبت را حداکثر کند تا حداکثر سود و منفعت به دست آید(زاهدی1385: 39). در اين ميان توسعه عنان گسیخته گردشگری در دهه‌های 1970 و 1980، که بدون توجه به اصول پایداری و احترام به محیط(اعم از طبیعی و انسانی) انجام گرفته بود منجر شد تا به تدریج، سیاستگذاران گردشگری در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی در پی یافتن راهکارهایی برای کاستن از اثرات منفی گردشگری بیفتند(ترابيان و مستولي‌زاده،280:1387) و همين امر موجب شد تا سازمان جهانی گردشگری، به عنوان بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی گردشگری در دنیا کدهای اخلاق گردشگری را در دستور کار خود قرار دهد.

در سال 1999 با هدف ارتقای مسئولیت پذیری و پایداری در گردشگری، کمیته کد اخلاق گردشگری در سازمان جهانی گردشگری، آغاز به کار كرد و به عنوان یکی از کمیته‌های فعال این سازمان، ادبیات اخلاقی را بیش از پیش در گردشگری دنیا ترویج نمود(ليبرمن، 2005: 178). تا جايي كه امروزه مدیریت گردشگری، بدون در نظر گرفتن چارچوب‌ها و موازین اخلاقی، امکان فعالیت کارآمد و اثربخش در این بخش را نخواهد داشت. کشورمان ایران نیز یکی از اعضای کمیته کد اخلاق گردشگری در دنیا محسوب می‌شود. لذا آشنایی با این اصول اخلاقی و در نظر گرفتن آنها در فعالیت‌های مدیریتی، ضرورتی است که در این مقاله بیشتر بدان خواهیم پرداخت.

مفهوم كد اخلاق گردشگري:

یکی از دغدغه‌های مهم تا قبل از سال‌های 1999 نبود اصول اخلاقی جهانی بود. البته تا قبل از آن کدهای اخلاقی بسياري در مقوله گردشگری توسط سازمان‌های مختلف دولتی، خصوصی و NGO‌ها، تدوین شده بود و در واقع هر کشور با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و محیطی و به فراخور نیاز، اقدام به تنظیم اصول و ضوابط اخلاقی خاص خود نموده بود. اما اين كدها بيشتر مربوط به كشور و منطقه خاصي بود و جهاني نبود. برای مثال در سال 1998: انجمن صنعت گردشگری کانادا ‌(TIAC)؛ اصول زیر را برای گردشگر و صنعت گردشگری وضع نموده است(سایت انجمن صنعت گردشگری کانادا):

1- از طبیعت متنوع و میراث فرهنگی ما لذت ببرید و ما را در حفظ و نگهداری آن یاری کنید.

2- با استفاده معقول از منابع آب و انرژی، ما را همراهی کنید.

3- از دوستی و مهربانی مردم و خوشامدگویی جامعه‌مان، تجربه اندوزید و از طریق احترام و عمل به سنتها، آداب و رسوم و قوانین محلی ما را در حفظ این ارزش‌ها یاری رسانید.

4- از فعالیت‏هایی که حیات وحش را تهدید می‏کند و یا به محیط طبیعی آسیب می‏رساند جداً بپرهیزید.

5- آن محصولات و خدمات گردشگری را انتخاب کنید که حساسیت و اهمیت اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را آشکار می‏کند.

در آخر، برایتان بازدیدی لذت بخش و خاطره انگیز آرزو می‌کنیم. منتظر دیدار مجددتان هستیم.

تا اينكه سازمان جهانی گردشگری(UNWTO) درسال 1999 اقدام به تعیین کدهای اخلاقی جهانی گردشگری نمود که تحت عنوان کدهای جهانی اخلاق برای گردشگری مطرح شد.

كد(دستور العمل) جهاني اخلاق در گردشگري(GCET) مجموعه‌اي از آداب و شيوه‌هاي مهم فراگيري است كه با هدف هدايت سرمايه‌گذاران و متوليان در توسعه گردشگري شامل حكومت‌هاي مركزي و داخلي، اجتماعات داخلي، صنعت گردشگري و متخصصان آن، و نيز بازديدكنندگان، اعم از گردشگران خارجي و داخلي، كه در راستاي توسعه و گسترش گردشگري با شيوه‌اي پايدار و معتبر فعاليت مي‌كنند تدوين شده است و در ارتباط با مصالح جهاني، مانند تجارت مشروع، تأمين امنيت و آسايش، توسعه اجتماعي و مسائل بشر دوستانه‌اي كه به طرق مختلف هم بر كشورهاي گردشگر پذير و هم گردشگر فرست تأثير مي‌گذارد مي‌باشد.

کدهاي جهاني اخلاق گردشگري پنج هدف عمده را تعقيب مي‌کنند(جهانيان و زندي، 1390: 71):

1- عمل کردن به عنوان تسهيل‌گر ارتباط ميان دولت و ساير بخش‌هاي بدنه گردشگري 2- ايجاد آگاهي در دولت و صنعت گردشگری به منظور مديريت همه جانبه اثرات زيست محيطي 3- افزايش آگاهي در بين گردشگران در خصوص رفتار مناسب آنان 4- ايجاد آگاهي در ميان ميزبانان در خصوص نياز به حفاظت از منابع محيطي 5- تشويق همکاري ميان بخش‌هاي دولتي، جامعه ميزبان، صنعت و تشکل‌هاي غير دولتي و...

کدهای جهانی اخلاق برای گردشگری:

فراخوان رسمي براي تصويب يک نظامنامه اخلاقي در قطعنامه نشست سازمان جهاني گردشگري در استانبول مورد تصويب قرارگرفت. پس از گذشت دو سال کميته ويژه‌اي براي نظامنامه جهاني اخلاق تشکيل شد و سند پيش نويسي توسط دبير کل با مشاورت کارشناسان حقوقي و شوراي تجاري سازمان تهيه گرديد. نشست توسعه پايدار کميسيون ملل متحد نيز در سال 1999 در نيويورک مفهوم کدها را مورد تأييد قرار داد و در آن از سازمان جهاني گردشگري خواست تا اطلاعات بيشتري از تشکل‌هاي غيردولتي، سازمان‌هاي کارگري و بخش خصوصي به دست آورد. در پي آن، نظرات مکتوب بالغ بر 70 کشور عضو UNWTO به اين سازمان ارسال شد و از دل آن موارد ده گانه کد جهاني اخلاق گردشگري فعلي استخراج شد و در نشست مجمع عمومي سازمان جهاني گردشگري در سانتياگوي شيلي در اکتبر 1999، به اتفاق آراء به تصويب رسيد. شوراي اجتماعي و اقتصادي ملل متحد (ECSOC) نيز به منظور آشنا کردن بيشتر دنيا با اين کدها و نيز تشويق سازمان جهاني گردشگري در خصوص عملکردي اثربخش‌تر در خصوص کدها، آن را به صورت پيش نويسي قطعنامه‌اي در مجمع عمومي سازمان ملل متحد مطرح و به شماره A/RES/56/212 به ثبت رساند(سايت سازماني جهاني گردشگري).

کدهاي جهاني اخلاق گردشگري در ده ماده به تصويب رسيده است که نه ماده از آن حکايت از «قوانين بازي» براي مقصدها، دولت‌ها، متصديان تور، برنامه ريزان، کارگزاران مسافرتي، کارکنان و مسافران مي‌نمايد و ماده دهم به نکات اجرایي مورد توجه در آن تأکيد دارد. مواد اين کدهاي دهگانه به صورت فهرست‌وار عبارتند از(ترابيان و مستولي‌زاده،282:1387):

ماده اول: شناخت متقابل و احترام بین مردم و جوامع

ماده دوم: گردشگری به عنوان وسیله‌ای برای شکوفایی انفرادی و اجتماعی

ماده سوم: گردشگری به عنوان یکی از عوامل توسعه پایدار

ماده چهارم: جایگاه میراث فرهنگی در گردشگری و نکات مورد توجه در بهبود آن

ماده پنجم: گردشگری به عنوان یک فعالیت سودمند برای کشورهای میزبان و جوامع محلی

ماده ششم: تعهدات گروه‌های ذینفع در توسعه گردشگری

ماده هفتم: حقوق گردشگران

ماده هشتم: آزادی گردشگران در جابجایی

ماده نهم: حقوق کارکنان و کارآفرینان در صنعت گردشگری

ماده دهم: اجرای اصول قوانین اخلاقی جهانی برای گردشگری

کدهاي جهاني اخلاق گردشگري در پی آن است تا اصول نهادينه‌اي را که هم در جوامع ميزبان و هم در بین ميهمانان مي‌تواند منجر به ايجاد رفتارهاي بهينه شود معرفي و آن‌ها را بسط و گسترش دهد(تلفر و شارپلي، 2008: 55). همچنين بر اساس کدهاي دهگانه‌ گردشگري، اصول هشت‌گانه‌ مسافر و گردشگر مسئول هم طی قطعنامه‌اي در مجمع عمومي‌سازمان جهاني گردشگري در سال 2005 به تصويب رسيد كه در ادامه به آن مي‌پردازيم:

بيانيه گردشگر مسئول:

در اين بيانيه، گردشگري به عنوان ابزاري براي تکامل فردي و اجتماعي معرفي شده است و در آن آمده است که گردشگري عاملی غير قابل جايگزين در زمينه خود آموزي، ارتباطات دو جانبه و درك اختلافات موجود ميان افراد بشمار مي‌آيد.

در ايجاد یک تجربه مطلوب سفر هر کس(اعم از ميزبان- ميهمان) نقشي را بر عهده دارد، در اين ميان نقش ميهمان(گردشگر) در ايجاد اين تجربه و کمک به توسعه گردشگري مسئولانه به قرار زير است(سايت سازمان جهاني گردشگري):

1- چشمان خود را به روي فرهنگ و سنت‌هاي ديگر بگشاييد.

2- به حقوق بشر احترام بگذاريد.

3- به حفاظت از ميحط زيست کمک کنيد.

4- به منابع فرهنگي احترام بگذاريد.

5- سفر شما مي‌تواند موجب توسعه اجتماعي و مشارکت در اقتصاد محلي شود؛ با خريد صنايع دستي و کالاهاي محلي به اقتصاد محلي کمک کنيد.

6- در خصوص وضعيت فعلي سلامتي مقصد مورد نظر و دسترسي به امکانات ضروري پزشکي اطلاعات به دست آوريد.

7- در خصوص مقصد مورد نظر تا حد ممکن اطلاعات به دست آوريد.

8- با قوانين و مقررات مقصد موردنظر خود آشنا شويد.

منابع:

- ترابیان، پونه.مستولی‌زاده، علی، (1387)، بررسی نقش اخلاق و کدهای اخلاقی در بهینه‌سازی رفتار ذینفعان در مدیریت و توسعه پایدار گردشگری، مجموعه مقالات سمینار تغییرات محیطی توسعه گردشگری و کاهش فقر، تهران: جهاد دانشگاهی.

- جهانيان، منوچهر، زندي، ابتهال(1390)، اكوتوريسم، تهران: جهاد دانشگاهي.

- زاهدی، شمس السادات، (1385)، مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- Lieberman,K.(2005).Ethics in hospitality and tourism industry. Institute of the American hotel and lodging association.

Telfer.D & Sharpley.R(2008),Tourism and Development in the Developing country, Routledge,USA & Canada.